بهینه سازی رشد و نمو بافت ها و سلول های کشت شده alkanna orientalis (l.) boiss جهت تولید مشتقات نفتوکینون

alkanna orientalis گیاه دارویی از خانواده گل گاوزبان است که همانند تعدادی از گونه های متعلق به این خانواده حاوی رنگیزه قرمز رنگ شامل آلکانین و مشتقات آن در پوست ریشه خود می باشد. در طب سنتی ریشه های قرمز رنگ این گیاه به عنوان یک داروی گیاهی برای درمان بیماری هایی همچون زخم ها و سوختگی ها مورد استفاده قرار می گیرد. آلکانین و شیکونین ترکیبات دارویی بالقوه با یک طیف وسیع از فعالیت های زیستی همچون اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی، ضد باکتری، ضد ویروس و ضد تومور می باشند. این دسته از ترکیبات به عنوان اجزاء فعال برخی از مواد دارویی و آرایشی می باشند و نیز به عنوان رنگ دهنده در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می گیرند. در این پژوهش در مرحله اول جهت دستیابی به لاین های سلولی مناسب برای کشت سوسپانسیون سه ریزنمونه برگ لپه ای، هیپوکوتیل و ریشه در سطوح مختلف هورمونی شامل کینتین (در دو سطح ? و ? میلی گرم در لیتر) و 2,4-d (در سه سطح ?/?، ? و ? میلی گرم در لیتر) در شرایط تاریکی در محیط کشت جامد b5 مورد کشت قرار گرفت. درصد پینه زایی، پینه های دارای رنگیزه، قطر و وزن تر پینه در هر واکشت اندازه گیری گردید. بر اساس نتایج بدست آمده از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه، هر سه ریزنمونه در سطوح هورمونی مختلف درصد پینه زایی قابل قبولی داشتند. بطور کلی پینه های حاصل از محیط کشت های حاوی تیمارهای هورمونی مختلف به لحاظ تولید رنگیزه ضعیف عمل کردند. ریزنمونه های برگ لپه ای و هیپوکوتیل به لحاظ وزن تر عملکرد بهتری نسبت به ریشه نشان دادند. در مرحله دوم جهت تولید رنگیزه توسط کشت سلول یک سیستم کشت دو مرحله ای یعنی مرحله اول شامل تکثیر سلول ها در محیط کشت رشدی (b5) و مرحله دوم شامل تولید رنگیزه در محیط کشت تولید (m9) با استفاده از تکنیک استخراج در محل به عنوان یک سیستم کارآمد جهت برقراری یک شرایط مناسب برای القاء و استخراج رنگیزه از محیط کشت بکار گرفته شد. پینه های ترد و شکننده حاصل از ریزنمونه برگ لپه ای در محیط کشت حاوی ? میلی گرم در لیتر کینتین و ? میلی گرم در لیتر 2,4-d به دلیل رشد مناسب جهت برقراری کشت سوسپانسیون انتخاب گردید و به محیط کشت مایع b5 حاوی همان مقادیر هورمونی انتقال یافت و در تاریکی نگهداری شد. پس از برقراری کشت سوسپانسیون، یک سیستم کشت سوسپانسیون دو فازی مایع-مایع برای القاء سنتز رنگیزه نفتوکینونی با استفاده از پارافین مایع به عنوان جاذب به کار رفت. بر اساس نتایج بدست آمده سیستم کشت سوسپانسیون مایع دو فازی بطور موثری باعث تولید رنگیزه شد. عصاره n-هگزان کشت سوسپانسیون با استفاده از hplc آنالیتیکال مورد ارزیابی قرار گرفت. به دنبال آن متابولیت های ثانویه عمده با استفاده از hplc پره پاراتیو جداسازی شد و ساختار شیمیایی ترکیبات توسط طیف گیری uv، 1h-nmr و13c-nmr شناسایی گردید. دز اکسی شیکونوفوران و استات شیکونین به عنوان ترکیبات شیمیایی اصلی رنگیزه شناسایی گردید.